W średniej wielkości sklepie spożywczym, sklepie bez szczególnych ambicji, możemy dziś wybierać spośród co najmniej ośmiu rodzajów oliwy. Na ogół zapłacimy około 20 zł za półlitrową butelkę oliwy "dziewiczej", czyli z pierwszego tłoczenia na zimno.

Z tym tłoczeniem na zimno to najczęściej gruba przesada, bo tylko część oliwy jest w ten sposób wyciskana, zaś reszta pochodzi z późniejszych faz procesu produkcyjnego. Lecz konwencja nazewnicza – extra virgin, extra vergine, extra vierge itp. – daje kupującym wstępne pojęcie o tym, czy mają do czynienia z oliwą, w której można smażyć kalmary, czy taką, którą najlepiej spożywać na zimno.

Właśnie tą drugą kategorią oliw zajęliśmy się w ramach naszego panelu degustacyjnego. Chodziło nam o rozpoznanie tego, co na rynku dostępne. Wszystkie z degustowanych oliw można kupić w Polsce, choć najlepsze z nich rzadko trafiają do sklepów ogólnospożywczych. Najłatwiej znaleźć je w sklepach winiarskich i poważnych delikatesach. Oliwy te były jednak w mniejszości, zaś większość z czterdziestu degustowanych stanowiły produkty dostępne w supermarketach.

Być może najważniejszym wnioskiem, płynącym z degustacji, było stwierdzenie, jak wielka przepaść dzieli oliwy pospolite, wytwarzane przez producentów masowych, od tych, którym przyznaliśmy najwyższe noty, pochodzącym na ogół z niewielkich wytwórni. Komu przyszłoby na myśl porównywać Putramenta z Szekspirem? Tego rodzaju porównań dokonuje się – z konieczności – tylko podczas degustacji w ciemno. A różnica była właśnie taka. Oliwy pospolite były niejednokrotnie obrzydliwe, zjełczałe lub na granicy zjełczenia, zdolne przyprawić o chorobę. Natomiast te najlepsze chciałoby się pić jak wino. Znakomita większość oliw najwyżej ocenionych pochodzi z Toskanii, co dziwić nie musi, choć daje do myślenia to, że Toskania niewielu miała konkurentów.

Wysokiej klasy oliwy greckie, hiszpańskie, portugalskie i francuskie są spotykane w polskich sklepach znacznie rzadziej, niż włoskie. Ale dostępność kilku przyzwoitych oliw włoskich nie może nas już zadowalać w czasach, gdy sklepowe półki uginają się pod tysiącami najróżniejszych win bardzo dobrej jakości. Dlatego domagamy się szerszego wyboru i lepszych oliw. Poniżej – nasz ranking.

Skala ocen:
●●●●● Świetna
●●●● Dobra
●●● Poprawna
●● Poniżej przeciętnej
● Unikać

●●●●●

Olio Extra Vergine di Oliva Villa Cafaggio, Basilica Cafaggio (Toskania), importer: Centrum Wina, cena 79,00 zł (500 ml)Ciemnoszmaragdowa barwa. Zapach intensywny, w ustach bardzo gęsta, w klasycznym stylu toskańskim – pikantna, ziołowa. Świetna długa końcówka.



Olio Extra Vergine di Oliva 2003, Villa Calcinaia (Toskania), importer: Mielżyński Wina, cena 89,00 zł (500 ml) Najbardziej pachnąca z degustowanych oliw, długa, pełna, bardzo świeża. Lata świetlne od cieniutkich oliw supermarketowych, mocno zaznacza swoją obecność w ustach. Z jedzeniem jeszcze lepsza.



Olio Extra Vergine di Oliva, Fattoria I Colazzi Colleramole (Toskania), importer: Mielżyński Wina, cena 73,80 zł (1000 ml) Ciemny kolor. Oliwa dość pieprzna, ze znakomicie gęstą fakturą, wyrazista, charakterna. Uniwersalna – nie za mocna do dań ciepłych, odpowiednio jednak pikantna do sałat. Dobra cena za tę jakość.



Olio Extra Vergine di Oliva Laudemio 2003, Tenuta Santedame (Tenimenti Ruffino, Toskania), importer: Wine Direct, cena 89,00 zł (500 ml)Barwa niezbyt ciemna, smak delikatny, świeży, z ciekawą nutą waniliową. Subtelna, niezbyt ostra, lepsza do ryby z grilla niż zieleniny.

Olio Extra Vergine di Oliva, Agnesi (Toskania), importer: North Coast, cena ok. 28,00 zł (500 ml) Największa niespodzianka panelu. Przyjemny aromat ziół i zielonych oliwek, świeża, z pewną głębią, mocna końcówka.



Huile d’Olive Vierga Extra L’Ostal Cazes 2003, Jean-Michel Cazes (Langwedocja), importer: Wine Direct, cena 85,00 zł (500 ml)Niezbyt ciemna barwa, stonowane, ale szlachetne nuty zapachowe włącznie z niuansem marcepanu, świetny charakter zielonych owoców (kiwi i limonka). Nie wszystkim się podobała – styl dość perfumowany, zupełnie inna od oliw włoskich.



Oli d’Oliva Extra Verge Selecció Arbequina, DO raimat, Miquel Farré (Katalonia), importer: Mielżyński Wina, cena 47,10 zł (500 ml) Bardzo głęboka barwa, przyjemnie zielona i gorzkawa, ale nie nazbyt pieprzna, długa, wyrazista końcówka.



Olio Extra Vergine di Oliva Coltivazione Biologica Prima Infanzia, Oleificio Gabro (Kalabria), importer: Viands, cena ok. 20,00 zł (250 ml)Niezbyt intensywna, ale czysta, ziołowa, z lekką nutą marcepanu, dość tłusta, bardzo osobliwy, "nieoliwny" styl, ale przyjemna.



Olio Extra Vergine di Oliva 2003, Planeta (Sycylia), importer: Wine Direct, cena 65,00 zł (500 ml) Klasyczna oliwa włoska o dobrej strukturze, pieprzna, świeża, owocowo-ziołowa, brak nieco wyrazistości – pora sprowadzić już nowy rocznik.



Aceite Extra Virgen Gran Selección, Aceites Ybarra (Andaluzja), importer: Dorapol, cena ok. 22,00 zł (500 ml)Bardzo potężna i pieprzna, niemal ziemista, zwłaszcza w końcówce, odpowiednia do sałat, do dań ciepłych może nieco zbyt intensywna.

Huile d'Olive du duche d'uzes, Prowansja, 2004, importer: Alain Kasmi, cena: ok. 100 zł (750 ml) Oliwa kontrowersyjna i dziwna: niezbyt wyrazista czy intensywna, ale o głębokim, choć bardzo gładkim, tłustym smaku, niektórym degustatorom wydała się wadliwa, za to znacznie lepiej zaprezentowała się z jedzeniem.



Olio Extra Vergine di Oliva 2004/2005, DOP terra di bari bitonto, Az. Agr. di Cagno Abbrescia (Apulia), importer: Wine Direct, cena 55,00 zł (750 ml) Zaciekawienie wzbudziły nuty owocowe i trudny do scharakteryzowania, oryginalny smak.



Olio Extra Vergine di Oliva, Costa d’Oro (Umbria), importer: Italmex, cena ok. 30,00 zł (500 ml) Uznanie dla aromatu, w ustach bez rewelacji.



Olio Extra Vergine di Oliva, Serégo Alighieri (Veneto), importer: Centrum Wina, cena 75,10 zł (500 ml) Brak wyraźnego smaku i zapachu, nazywany niekiedy ,,delikatnością”. Zapewne nowszy rocznik ma więcej charakteru.



Aceite de Oliva Virgen Extract, DO montes de toledo, Bodegas Arzuaga Navarra (Kastylia), importer: Bodega Marqués, cena 56,00 zł (750 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva, Carapelli (Toskania), importer: North Coast, cena ok. 18,00 zł (500 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Il Grezzo, Costa d’Oro (Umbria), importer: Italmex, cena ok. 30,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Gusto Fruttato Gaudio, Due Angeli (Toskania), importer: Viands, cena ok. 35,00 zł (750 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Coltivazione Biologica, Oleificio Gabro (Kalabria), importer: Viands, cena ok. 37,00 zł (500 ml)



Aceite Extra Virgen, Grupo Hojiblanca (Walencja), importer: Gyma, cena ok. 29,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Gran Fruttato Saporte Intenso de Luxe, Monini (Umbria), importer: Index Food, cena ok. 23,00 zł (500 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Il Tradizionale, Olitalia (Emilia-Romania), importer: Gyma, cena ok. 29,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Selezione Primavera, Antica Azienda Raineri (Liguria), importer: North Coast, cena ok. 30,00 zł (250 ml).



Olio Extra Vergine di Oliva Il Chiecino, Valpesa (Toskania), importer: North Coast, cena ok. 36,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Villa Chiara, Valpesa (Toskania), importer: Wine Direct, cena 27,00 zł (750 ml)



Aceite Extra Virgen, Aceites Ybarra (Nawarra), importer: Dorapol, cena ok. 19,00 zł (500 ml)

Aceite Extra Virgen Premium, Aceites Agro Sevilla (Andaluzja), importer: Gyma, cena ok. 29,00 zł (750 ml)



Olio di Oliva, Carapelli (Toskania), importer: North Coast, cena ok. 20,00 zł (500 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva CondiExtra, Coricelli (Toskania), importer: North Coast, cena ok. 34,00 zł (750 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva L’Extra, Costa d’Oro (Umbria), importer: Italmex, cena ok. 20,00 zł (500 ml)



Aceite Extra Virgen, Goya (Andaluzja), importer: Profit, cena ok. 17,00 zł (500 ml)



Aceite Extra Virgen Romulo, Euroaliment S.L. (Katalonia), importer: Gyma, cena ok. 29,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Campagnolo, Eurosov (Toskania), importer: Viands, cena ok. 42,00 zł (1000 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Gentile, Fratelli Meriggio (Piemont), importer: Pavonique, cena 28,00 zł (750 ml)



Olio Extra Vergine di Oliva Classico, Monini (Umbria), importer: Index Food, cena ok. 23,00 zł (750 ml)



Oliwa z Oliwek Extra Vergine, Olivabio (Kreta), importer: RealBeds, cena ok. 75,00 zł (500 ml)

Olio Extra Vergine di Oliva Oroliva, Fratelli Meriggio (Piemont), importer: Pavonique, cena 23,50 zł (750 ml)

Oliwy degustowali w ciemno z kubeczków oraz z jedzeniem Wojciech Bońkowski (Magazyn Wino), Maria Burska (Przegląd Gastronomiczny), Tessa Capponi-Borawska (Elle), Sławomir Grzyb (Gastrona), Bożena Jurecka (Italpol), Paweł Karolak (Magazyn Wino), Adam Michalski (Restauracja Sekret), Robert Mielżyński (Mielżyński Wina), Tadeusz Pióro (Przegląd), Tomasz Prange-Barczyński (Magazyn Wino), Carlos Terejra Gonsales.